autor: redaktor an. Małgorzata Budz

BENEDYKTYNI

Słuchaj, synu, nauk mistrza…, to wezwanie wita nas w momencie odwiedzenia strony kolejnego z zakonów, który chciałabym wam dzisiaj po krótce przedstawić.

Święty Benedykt, od którego pochodzi nazwa zakonu i który uważany jest za założyciela, tak naprawdę w ogóle nie miał w planach tworzyć takiej wspólnoty. Był on jednak członkiem grupy rozwijającej się w tradycji monastycznej, czyli pustelniczej. Idea ta powstała na przełomie III i IV w. w Egipcie. Natomiast do Europy zachodniej monastycyzm trafił przez wschodnią część Kościoła. Benedykt czerpał wiele z tradycji ukształtowanej przez św. Pachomiusza, Bazylego i Kasjana oraz innych którzy żyli we wspólnotach. O historii zakonu możemy zacząć mówić w momencie powstawania Reguły św. Benedykta w pierwszej połowie VI w. Była w tamtym czasie jedną z wielu, jednak papież Grzegorz Wielki rozsławił napisane przez Benedykta dzieło oraz postać samego mnicha.

Upowszechnienie Reguły św. Benedykta nastąpiło w pierwszej poł. IX wieku. Co ciekawe cesarz Karol Wielki uznał ją za przewodnią regułę mnichów w swoim państwie.Rozkwit benedyktynów przypada na okres trwającej w Kościele reformy w X wieku. Poważną rolę zaczynają odgrywać klasztory związane z opactwem Cluny. Jest to okres pojawiającego się zwrotu w stronę ubogiego monastycyzmu i wtedy dochodzi do wyodrębnienia znanych po dziś dzień zakonów kamedułów, cystersów itd. Wtedy możemy mówić już o odrębności zakonu benedyktyńskiego. Zakony benedyktynów starały się zachować autonomię poszczególnych domów i przywiązanie do dawnej, własnej tradycji. Warto także wspomnieć o kryzysie który spadł na zakonników w trakcie trwających w czasach oświecenia- kasat. 

Gdy wiemy już trochę z historii to przejdźmy do samych benedyktynów.

Samo słowo mnich oznacza kogoś kto jest sam. Jednak jak wiemy no nie taki sam, bo samotność ta ma prowadzić go do głębszego spotkania z Bogiem. Codzienne nawracanie się tak zwana metanoia to kolejna z cech duchowości. „Pierwszym warunkiem rozwoju świadomego kontaktu z Bogiem jest gotowość zerwania z grzechem. Do tego w oparciu o łaskę służą rozmaite ćwiczenia ascetyczne mające na celu oczyszczenie człowieka. Jednakże aspekt pokutny czy ascetyczny nie stanowi sam w sobie istoty metanoi, której zadaniem jest wprowadzenie człowieka na drogę poszukiwania Boga. Jest to więc stałe i rzeczywiste podporządkowanie się woli Bożej. Metanoia jest wyrazem miłości.” Benedyktyn w swych ślubach zobowiązuje się do przyjęcia monastycznego stylu życia, do posłuszeństwa zgodnego z regułą i stałości. Cechą charakterystyczną benedyktyńskich ślubów monastycznych jest związanie się mnicha z konkretną wspólnotą. Mnisi są powołani do czynienia dobra, a ich częściowe odejście od świata, nie jest gardzenie tym co jest obecnie, ale ma pomóc spojrzeć i pozwolić rozsądnie ocenić i patrzeć w jakim kierunku należy zmierzać. Modlitwa w zakonie objawia się w dwóch formach: jako modlitwa indywidualna i modlitwa liturgiczna. Charakteryzuje się ona wielką otwartością. Możemy uznać, że u benedyktynów życie wewnętrzne ma pewną swobodę. Kształtuje się ono na Biblii i liturgii. Św. Benedykt w Regule zajął wyraźnie pozytywne stanowisko wobec pracy. Jest ona normalnym źródłem utrzymania klasztoru i pomocy potrzebującym. Praca stanowi dla niego jeden ze sposobów „służby Bożej”, okazję przybliżenia się do Boga i braci. To stąd znamy to słynne powiedzenie ,, ora et labora” – módl się i pracuj. Zakonnik wiąże się na całe życie z jedną tylko wspólnotą jako „szkołą służby Pańskiej” Widzialnym znakiem jednoczącym wspólnotę jest osoba opata.Do podstawowych składników reguły i tradycji benedyktyńskiej należy również przyjmowanie gości, w których mnisi mają spotykać Chrystusa. Ta podstawowa forma apostolstwa w życiu mniszym realizuje się w sposób widzialny w wielu klasztorach np. w Tyńcu, o którym będzie jeszcze mowa. Życie monastyczne przeżywane całościowo wg podanych zasad i istniejących tradycji, uzdalnia do optymistycznego stosunku do materii, stworzenia i świata, mimo ich przemijalności. Owocem tego jest poszukiwany przez mnicha pokój – pax benedictina.

Postulatem odnowy życia benedyktyńskiego odnowy jest powrót do źródeł. Benedyktyni podejmują studia nad własną duchowością i Regułą św. Benedykta. Badają i odnawiają we własnych klasztorach liturgię i śpiew gregoriański. Ta reforma wywarła też wpływ na cały Kościół inspirując ruch liturgiczny, studia patrystyczne i soborową odnowę liturgii.

Na koniec wspomnę też o obecności benedyktynów w Polsce, o której możemy mówić w sposób dwojaki: historyczny i współczesny. Tak naprawdę przyczynili się oni do chrystianizacji naszego kraju. Stworzyli oni niejako podstawy administracji zarówno państwowej jak i kościelnej. Natomiast patrząc na obecne czasy możemy skupić się na ich pracy i działalności w kraju. Na ten moment w Polsce mamy 4 zakony czynne: opactwo pw. śś. Apostołów Piotra i Pawła w Tyńcu, opactwo pw. Narodzenia NMP w Lubiniu, klasztor pw. Zwiastowania NMP w Biskupowie oraz klasztor św. Benedykta w Starym Krakowie (dom filialny opactwa tynieckiego).  Benedyktyni tynieccy np. żywo angażują się w pracę duszpasterską i rekolekcyjną połączoną z działalnością kulturalną, naukową i wydawniczą. Klasztor tyniecki posiada duży dom gości, przez co stara się wyjść naprzeciw oczekiwaniom ludzi pragnących doświadczyć modlitewnego skupienia w odosobnieniu. Ponadto wspólnota mnichów sprawuje opiekę nad powierzoną sobie parafią w Tyńcu. Biorąc pod uwagę ogromne dziedzictwo historyczne, powołano przy opactwie do życia Fundację Chronić Dobro, która ma za zadanie rozwijanie i pogłębianie świadomości kulturowej spuścizny klasztoru. Niemniej ważnym zadaniem, będącym swoistego rodzaju adaptacją średniowiecznych skryptoriów, tj. wytwórni ksiąg i dokumentów, jest działające prężnie przy klasztorze Wydawnictwo TYNIEC. Ma ono za zadanie promowanie literatury monastycznej i edycję prac benedyktynów z Polski i zagranicy. 

Jak widzimy po drobnej analizie wniosek jaki się nasuwa świadczy o niesamowitej żywotności i niezwykłej determinacji tych wspólnot monastycznych, z których każda na swój własny sposób pragnie pozostać wierna Regule św. Benedykta i dostosowywać się do zmiennych warunków współczesnego świata. I to właśnie zdolność do adaptacji i od pokoleń niezmiennie intensywny trud pracy nad jeszcze lepszym wykorzystaniem potencjału, jakie daje powołanie monastyczne w świecie pełnym sprzeczności jest czymś najtrafniej opisującym i oddającym charakter benedyktynów.

Myślę, że patrząc na wkład mnichów nie tylko w naszą historię, ale również w rozpowszechniane dobro obecnie warto modlić się o powołania do życia zakonnego, aby to co ważne i warte przekazywania dalej nie pozostało suchą historią.

O jakim zakonie chcielibyście dowiedzieć się w następnym wydaniu? Czekamy na Wasze propozycje na: redakcja.amicus@gmail.com