autor: redaktor an. Mateusz Iwaniec
Miło mi Cię ponownie przywitać w sekcji Liturgicznej naszego Listu – cieszę się, że tu wracasz Przyjacielu. Mam nadzieję, że to co jest zawarte w tym artykule pomoże Ci w lepszy sposób uczestniczyć w liturgicznym dziękczynieniu jakim jest Eucharystia.
Liturgia Słowa
W tym wydaniu skupimy się na Liturgii Słowa, która jest odprawiana przy ambonie, czyli stole słowa Bożego. Podczas tej części Mszy świętej możemy słuchać i karmić się słowem Bożym, które powinno nas umacniać i wskazywać drogę w codziennym życiu.
Struktura w dni powszednie
W dni powszednie odczytywane jest pierwsze czytanie, zazwyczaj ze Starego Testamentu, a w okresie wielkanocnym z Nowego Testamentu. Po czytaniu następuje psalm responsoryjny, po którym odśpiewywana jest aklamacja “Alleluja” (w wielkim poście “Chwała Tobie Królu wieków” lub “Chwała Tobie słowo Boże”). Kolejno odczytywany jest fragment z Ewangelii. Po Ewangelii kapłan lub diakon głosi kazanie bądź homilię, po której następuje modlitwa wiernych.
Struktura w Niedziele i uroczystości
W niedziele i uroczystości odczytuje się podobnie pierwsze czytanie ze Starego Testamentu (z Nowego Testamentu w okresie wielkanocnym), następnie śpiewa się bądź recytuje Psalm responsoryjny. Po psalmie responsoryjnym pojawia się pierwsza różnica, gdyż jest także drugie czytanie, pochodzące z Nowego Testamentu. Następnie aklamacja przed Ewangelią, analogicznie jak w dni powszednie i sama Ewangelia. Po Ewangelii kazanie/homilia i tutaj kolejna różnica, ponieważ kolejnym elementem jest wyznanie wiary. Po wyznaniu wiary nastaje czas na modlitwę wiernych.
Cykle w Liturgii Słowa
Wyróżnia się dwa cykle, ten który stosuje się w dni powszednie “rok I i rok II” oraz drugi który stosuje się w niedziele “rok A, rok B i rok C”. Dzięki tym cyklom jesteśmy w stanie przeczytać w ciągu 3 lat dużą część Pisma Świętego. Żeby rozpoznać czy mamy rok I czy rok II należy stwierdzić czy liczba, która określa bieżący rok kalendarzowy (wyjątkiem jest adwent i cześć okresu Bożego narodzenia które są jeszcze w starym roku) jest parzysta czy nieparzysta. Parzysta liczba oznacza rok II, a nieparzysta rok I. Jeśli chodzi o cykl ABC to należy sumę cyfr roku, w którym się znajdujemy (powyższy wyjątek w tym cyklu także funkcjonuje) podzielić przez trzy, jeśli reszta z dzielenia wynosi 1 to mamy rok A, jeśli reszta wynosi 2 to mamy rok B, a jeśli wynosi 0 to mamy rok C.
Czytania
Czytań nie wolno zastępować innymi tekstami. Każdy dzień ma przypisane swoje
poszczególne czytania. Najczęściej czytanie wykonuje lektor, ale każda osoba świecka ma
możliwość go zastąpić, pamiętając o tym, że to właśnie specjalnie błogosławieni lektorzy
mają do tego pierwszeństwo. Czytania wykonuje się zawsze z ambony, a czyta się je z
lekcjonarza, który jest sporządzony w dziewięciu tomach. Warto dodać, że aktualnie
posługujemy się V wydaniem lekcjonarza. Czytania można śpiewać, ale jest to raczej rzadka
praktyka.
Psalm responsoryjny
Psalmy także powinno się wykonywać z ambony, bądź innego odpowiedniego miejsca.
Psalm wykonuje jedna osoba, może być on przeczytany, ale powinien być zaśpiewany.
Można wykonywać go w sposób responsoryjny, czyli lud odpowiada refrenem, a kantor
(osoba śpiewająca) śpiewa zwrotki, lub w sposób ciągły.
Aklamacja przed Ewangelią
Podczas jej wykonywania wszyscy stoją, wyjątkiem od reguły jest Biskup, który może wtedy
siedzieć. Aklamację wykonują wszyscy, ale pod przewodnictwem scholi lub kantora. Refren
może wykonywać schola lub kantor. Najczęściej jest to “Alleluja” czyli okrzyk radości, który z
języka hebrajskiego oznacza “Chwalcie Jahwe”. W czasie Wielkiego Postu stosuje się
aklamację “Chwała Tobie królu wieków”, lub “Chwała Tobie słowo Boże”.
Sekwencja
Sekwencje można nazwać bonusami w liturgii. Są to pieśni zbliżone do hymnów, które mają swoje specjalne miejsce w liturgii i specjalne znaczenie. Znanych jest około 5 tysięcy tekstów różnych sekwencji, jednak na dzień dzisiejszy Kościół dopuszcza do użytku podczas Mszy Świętej jedynie 4 z nich, takie jak: Sekwencja Wielkanocna “Niech w święto radosne…” która jest śpiewana w Niedzielę Zmartwychwstania i w oktawie tego święta. Następnie Sekwencja do Ducha Świętego “Przybądź Duchu Święty, ześlij z nieba wzięty…”, którą śpiewa się w dniu zesłania Ducha Świętego, kolejna to Sekwencja Lauda Sion “Chwal
Syjonie Zbawiciela…”, którą można śpiewać podczas uroczystości Bożego Ciała oraz Sekwencja Stabat Mater “Stała Matka Boleściwa…”, która wykonywana jest w święto Matki Bożej Bolesnej. Sekwencje zawsze należy śpiewać.
Ewangelia
Odczytywany jest fragment Ewangelii. Przed odczytaniem można okadzić słowo znajdujące
się w lekcjonarzu, lub w ewangeliarzu – czyli dużej ozdobnej księdze, w której znajdziemy
tylko i wyłącznie Ewangelie. Po odczytaniu Ewangelii Biskup Błogosławi lud ewangeliarzem.
Przed Ewangelią kapłan i wierni wykonują znak krzyża na czole, na ustach i na sercu co
oznacza, że chcemy te słowa zapamiętać, wypowiadać ustami i zachować w sercu.
Homilia/Kazanie
Czym różni się homilia od kazania? Otóż homilia odnosi się bezpośrednio do słów z
przeczytanej Ewangelii, za to kazanie jest na jakiś inny temat (np. w sierpniu o potrzebie
zachowania trzeźwości). Kazanie/Homilię głosi ksiądz lub diakon z Ambony lub innego
odpowiedniego miejsca.
Wyznanie wiary
Credo – forma wyznania wiary, którą odmawia się podczas Mszy Świętej, jest potwierdzeniem tego co lud usłyszał podczas liturgii słowa oraz dowodem na to, że Bóg rzeczywiście przemówił do ludzi. Od XII wieku w Kościele istniał zwyczaj przyklękania na słowa „za sprawą Ducha Świętego, przyjął ciało z Maryi Dziewicy i stał się człowiekiem” i wyrażał on szacunek do Matki Bożej i tajemnicy wcielenia Chrystusa. Do dziś schyla się głowę w trakcie wypowiadania tych słów.
Modlitwa powszechna
Często nazywana modlitwą wiernych. Rozpoczyna się wstępem do modlitwy wiernych, a kończy krótką modlitwą – obie formy wyraża kapłan i kieruje je do Boga Ojca, lub Jezusa Chrystusa. Diakon, lektor lub ktoś z ludu czyta maksymalnie sześć intencji i wezwanie do modlitwy np. Ciebie prosimy. W intencjach należy uwzględnić; potrzeby kościoła, modlitwę za rządzących państwami i o zbawienie świata, ludzi znajdujących się w specjalnych potrzebach, a także intencje za lokalną wspólnotę. Potrzebnym jest także uwzględnienie potrzeb okoliczności; pogrzeb, bierzmowanie, ślub itp.
Mam nadzieję Przyjacielu, że po przeczytaniu tego artykułu będziesz mógł czerpać więcej z Liturgii Słowa Bożego!
Do zobaczenia w następnym wydaniu!
Źródła:
- prywatne zbiory
- pl.wikipedia.org