autor: redaktor an. Emilia Kęsek

Witaj przyjacielu!

Jesień to nostalgiczna i spokojna pora roku. W dzisiejszym wydaniu towarzyszy nam taki fragment z Pisma Świętego : 

Ja jestem dobrym pasterzem. Dobry pasterz daje życie swoje za owce. Najemnik zaś i ten, kto nie jest pasterzem, którego owce nie są własnością, widząc nadchodzącego wilka, opuszcza owce i ucieka, a wilk je porywa i rozprasza;  [najemnik ucieka], dlatego że jest najemnikiem i nie zależy mu na owcach.  Ja jestem dobrym pasterzem i znam [owce] moje, a moje Mnie znają, podobnie jak Mnie zna Ojciec, a Ja znam Ojca. Życie moje oddaję za owce. Mam także inne owce, które nie są z tej zagrody. i te muszę przyprowadzić, i będą słuchać głosu mego, i nastanie jedna owczarnia, jeden pasterz.

Pan Jezus jest Dobrym Pasterzem, to znaczy, że jest w stanie oddać życie za swoje owce. Jest w stanie uchronić je przed różnymi niebezpieczeństwami kosztem samego siebie. My jesteśmy tymi owcami. Jezus zna każdego z nas i każdą idącą za nami historię. Jest Dobrym Pasterzem – dba o każdego z nas.

A czy wy znacie jakieś postacie z biblii, filmów, lub książek, które są w stanie poświęcić się w imię jakiejś idei, ojczyzny czy miłości? A może tak jak Jezus, poświęcić własne życie za kogoś? 

Z pewnością przychodzi wam ktoś do głowy. W literaturze jest wiele takich bohaterów jak na przykład : Alek, Rudy i Zośka z Kamieni na szaniec autorstwa Aleksandra Kamieńskiego, czy Jacek Soplica z Pana Tadeusza, którzy poświęcają swoje życie w imię ojczyzny. Romeo i Julia z dzieła Williama  Shakespeara poświęcają się dla miłości. Innym przykładem jest główny bohater utworu Stary człowiek i morze Ernesta Hemingwaya. Rybak poświęca się pomimo wielu przeciwwskazań, aby spełnić swoje pragnienie i złapać ogromną rybę – Marlina. 

Dzisiaj postaramy się przytoczyć inne, mniej znane utwory, w których również widoczny jest motyw poświęcenia. 

Motyw poświęcenia w wierszu Tyrtajosa

“Rzecz to piękna … “ 

Rzecz to piękna zaprawdę, gdy krocząc w pierwszym szeregu,

Ginie człowiek odważny, walcząc w obronie ojczyzny;

Kiedy atoli swe miasto i ziemię żyzną porzuca,

Wnet żebrakiem się staje – los to najgorszy ze wszystkich –

Jako że z miłą swą matką i z ojcem staruszkiem się błąka,

Dzieci maleńkie przy sobie mając i prawą małżonkę.

Wówczas wrogość go wita wśród ludzi, do których przybędzie

Przed niedostatkiem uchodząc, biedą nieszczęsną trapiony,

Hańbą rodzinę okrywa, zeszpeca wygląd swój świetny,

Wszak niesława, a także zło tuż za nim podąża.

Skoro więc błędny wygnaniec żadnego nie budzi współczucia,

Żadną czcią się nie cieszy, przyszłość też rodu niweczy,

Walczmy mężnie w obronie tej naszej ziemi i dzieci,

Choćbyśmy zginąć musieli, życia swojego nie szczędźmy.

Nuże, młodzieńcy, walczcie, a jeden przy drugim niech wytrwa,

Myśli o szpetnej ucieczce nie dopuszczajcie, ni strachu,

Ale sercom w swych piersiach przydajcie wielkości i męstwa,

Lęk przed życia utratą, z wrogiem się starłszy, odrzućcie,

Tych zaś, którym już wiek poruszania się lekkość odebrał,

Nie zostawiajcie, uchodząc z bitwy, starców czcigodnych.(…)

Zatem niech każdy wytrwa w rozkroku stając, a obie

Nogi niech oprze o ziemię mocno, i zęby zaciśnie.

Interpretacja wiersza : 

• Wiersz pt.: „Rzecz to piękna” pochodzi z VII w p.n.e. Został stworzony przez greckiego poetę i śpiewaka Tyrtajosa.

Utwór nie posiada podziału na strofy, występuje liryka podmiotu zbiorowego, świadczą o tym słowa: “Walczmy”, “Choćbyśmy” – osoba mówiącą w wierszu zwraca się w imieniu wszystkich Greków. 

Dzieło można podzielić na dwie części: opisową i refleksyjną.

W pierwszej części podmiot przedstawia dwie postawy ludzkie: postawę żołnierza i postawę żebraka. Żołnierz w oczach osoby mówiącej w wierszu jest człowiekiem odważnym. Jest gotowy zginąć w obronie ojczyzny, to dla podmiotu godna śmierć, piękna rzecz. Żebrak zaś dla podmiotu to zwykły tchórz, który boi się walczyć, przez co sprowadza na siebie hańbę i liczne nieszczęścia.

W części refleksyjnej podmiot pokazuje się nam jako wyraźny patriota, który wręcz nawołuje, aby mieć odwagę walczyć i poświęcać swoje życie za ojczyznę. Aby być gotowym do poświęceń, bo właśnie to czyni człowieka bohaterem. Niepodjęcie żadnej walki to postawa najbardziej haniebna.

Motyw poświęcenia w wierszu Krzysztofa Kamila Baczyńskiego

“ Z głową na karabinie” 

Nocą słyszę, jak coraz bliżej

drżąc i grając krąg się zaciska.

A mnie przecież zdrój rzeźbił chyży,

wyhuśtała mnie chmur kołyska.

A mnie przecież wody szerokie

na dźwigarach swych niosły płatki

bzu dzikiego; bujne obłoki

były dla mnie jak uśmiech matki.

Krąg powolny dzień czy noc krąży,

ostrzem świszcząc tnie już przy ustach,

a mnie przecież tak jak i innym

ziemia rosła tęga – nie pusta.

I mnie przecież jak dymu laska

wytryskała gołębia młodość;

teraz na dnie śmierci wyrastam

ja – syn dziki mego narodu.

Krąg jak nożem z wolna rozcina,

przetnie światło, zanim dzień minie,

a ja prześpię czas wielkiej rzeźby

z głową ciężką na karabinie.

Obskoczony przez zdarzeń zamęt,

kręgiem ostrym rozdarty na pół,

głowę rzucę pod wiatr jak granat,

piersi zgniecie czas czarną łapą;

bo to była życia nieśmiałość,

a odwaga – gdy śmiercią niosło.

Umrzeć przyjdzie, gdy się kochało

wielkie sprawy głupią miłością.

Interpretacja wiersza : 

Wiersz powstał  4 XII 1941 roku, jest to bardzo ciężki czas dla naszego kraju, okres II wojny światowej. Krzysztof Kamil Baczyński to jeden z najwybitniejszych poetów tego okresu. Należał do tzw. pokolenia Kolumbów, jest to określenie dla artystów dla których etap dojrzewania i wkraczania w dorosłość przypadł na lata II wojny światowej. 

Utwór należy do liryki bezpośredniej: “słyszę”, ”mnie”, wyraźnie ujawnia się. Autor zastosował różne czasy, przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. 

Dzieło rozpoczyna się od refleksji, mówi, że świat w którym obecnie żyje zaciska się jak krąg. Zdaje sobie sprawę, że wszędzie czeka go niebezpieczeństwo. Świat w którym ludzie boją się mówić, “ostrzem świszcząc tnie już przy ustach”, świat który odbiera ludziom mowę, być może trzeba milczeć, ponieważ odezwanie się jest zagrożeniem. 

Przez wojnę zostaje zaburzony naturalny porządek świata. Człowiek czuje zagubienie, samotność. Świat przez wojnę jest inny, inny niż zapamiętał podmiot liryczny. Przed wojną świat był pełen miłości, gdzie wartości rodzinne były wyraźnie obecne. Spokojny, błogi (“wyhuśtała mnie chmur kołyska”) i przede wszystkim bezpieczny. Cierpienie spowodowane wojną odbiera człowiekowi wszystko. 

Osoba mówiąca w wierszu snuje refleksję na temat swojej sytuacji w świecie. Ma poczucie beznadziejności, zagubienia, ma wrażenie, że jego życie nie jest nic warte. Zdaje sobie sprawy, że jego pokolenie skazane jest na śmierć – “ a ja prześpię czas wielkiej rzeźby z głową ciężką na karabinie”. Czas młodości = rzeźby, kiedy to ludzie rozwijają się, poznają samych siebie, podmiot liryczny musi przeżyć na wojnie z karabinem w ręce. Poświęca wszystko aby służyć w obronie ojczyzny. 

“bo to była życia nieśmiałość,

a odwaga – gdy śmiercią niosło.

Umrzeć przyjdzie, gdy się kochało

wielkie sprawy głupią miłością.”

Żołnierz zdaje sobie sprawę, że przez wojnę mimo młodego wieku, niedługo umrze. Jednak nie będzie to zwykła śmierć, będzie to śmierć z miłości za ojczyznę. Aczkolwiek miłość tą nazywa głupią. Dlaczego ? Może dlatego, że to miłość ślepa, naiwna? Może przez to jak zmienił się świat, podmiot sam nie wie czym jest miłość, ponieważ nie miał okazji jej poznać? 

Wiersz ukazuje tragiczne losy młodego pokolenia uwikłanego w historii. W tym czasie ludzie ginęli poświęcając wszystko…Często nie mieli nawet wyboru. Byli młodzi tak samo jak my teraz. Czy my na ich miejscu umielibyśmy tak postąpić? Czy bylibyśmy w stanie poświęcić wszystko w imię jakiejś idei ? Możemy nad tym rozmyślać jednakże tak jak to napisała Wiesława Szymborska w jednym ze swoich wierszy : 

“Tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono”. 

To tyle w tym wydaniu sekcji literackiej naszego czasopisma! Zapraszamy do przesyłania swoich interpretacji wyżej wymionych wierszy na adres redakcja.amicus@gmail.com